Fork yani çatallanma, bir kripto para birimi üzerinde kullanıcılar veya geliştiriciler tarafından temel bir değişikliğe gidilmesine karar verildiğinde ortaya çıkar. Bunlar, blockchain ağının talepleri karşılayamaması, ağda bulunan açıklar ve hack gibi güvenlik sorunları yada geliştiriciler arasında yaşanan fikir uyuşmazlığı gibi sebepler olabilir. Fork işleminin iki farklı çeşiti mevcuttur; Hard Fork ve Soft Fork.
Hard Fork Nedir?
Hard Fork (Sert Çatallanma), genellikle ağda bulunan güvenlik açıklarını düzeltmek yada ağı optimize etmek için blok zincirinin protokol kodunda radikal değişiklikler yapma yöntemidir. Hard fork kripto para birimini iki parçaya böler. Bu bölünme sonrasında aynı yapıda bulunan ancak farklı işlevsellik ve özelliklere sahip yeni bir kripto para projesinin ortaya çıkmasına sebep olur. Hard fork aynı zamanda topluluğun yeni değişiklikler üzerinde fikir birliğine varmasının bir yoludur.
Neden Hard Fork’a İhtiyaç Duyulur?
Her blok zinciri, ilişkileri, madencilik süreçlerini ve işlem kurallarını tanımlamak için bir kod protokolüne sahiptir. Bir blok zinciri ağının parçası olmak için, her kullanıcının protokole uyarlanabilen bir blok zinciri ağı kullanması gerekir. Hard fork, bir protokol güncellemesi olduğunda ortaya çıkar.
Blok zinciri protokol kodu sürekli olarak geliştirilmektedir, bulunan hatalar ve güvenlik açıkları kaldırılır ve iyileştirmeler eklenir. Bu değişikliklerin bazıları oldukça önemli olabilir. Geliştiriciler daha sonra, protokolün mevcut sürümünü değiştirmedikleri, bunun yerine yeni kod ekledikleri paralel bir kopyasını oluşturdukları bir hard fork gerçekleştirir.
Bu yöntem, mevcut protokol değişmediği ve güncelleme sırasında arıza riski taşımadığı için blok zincirinin sabit tutulmasına izin verir.
Bir hard fork oluşması için tüm kullanıcıların veya düğümlerin protokol yazılımını en son sürümüne yükseltmeleri gerekir. Hard fork’ların oluşmasının ana nedenlerinden biri, kodun herhangi bir güvenlik açığını gidermek için güncellenebilmesidir.
Hard Fork’a Kim Karar Verir?
Hard fork’u etkinleştirmek için basitçe yeni kod yazılamaz, çünkü diğer katılımcıların çoğunluğunun onayına ihtiyaç vardır. Geliştiricilere ek olarak, ağın düğümlerini yöneten doğrulayıcılar da önemli bir rol oynamaktadır. Tüm proje gibi onlar da blok zincirinin istikrarlı ve sağlıklı çalışmasından sorumludur.
Doğrulayıcılar, blok zinciri kullanıcılarının neye ihtiyaç duyduğunu anlar ve gerekirse önerilen değişiklikler hakkında geri bildirim sağlayabilir. Doğrulayıcılar güncellemeyi kabul etmezlerse, düğümlerini yükseltmeyi reddedebilir.
Bu blok zinciri protokolünün, topluluğun rızası olmadan tek taraflı olarak güncellenemediğini unutmayın, çünkü yalnızca ağ değil, aynı zamanda yazılım katmanı da merkeziyetsizdir.
Bu, Terra örneğiyle iyi bir şekilde gösterilmiştir. Projenin kurucusu Do Kwon, UST ve LUNA’nın çöküşünden sonra hard fork aracılığıyla yeni bir kripto para birimi önermişti.
Hard Fork Nasıl Çalışır?
Hard Fork’lar, kripto varlıklarının geriye dönük uyumluluğunu bozarak çalışır. Bu nedenle, işlem geçmişi ve parametreleri hard fork’tan öncekiyle aynı olsa da iki ağın işlem geçmişleri, fork dışındaki diğer olaylar ve faaliyetlerden sonra birbirinden ayrılacaktır.
Hard Fork, blok zincirindeki bir hatayı düzeltilmek için kasıtlı (Intentional Fork) olarak yapıldığı gibi tesadüfü fork (Accidental Fork) da gerçekleşebilir. Tesadüfü fork, birden fazla madencinin neredeyse aynı anda aynı bloğu bulmasıyla gerçekleşir. Tesadüfü forklar genellikle önemsizdir, neredeyse hiç dikkate alınmazlar.
Kasıtlı olarak yapılan değişiklikler ise, genellikle projenin topluluğu içindeki anlaşmazlıklar nedeniyle gerçekleşir. Kasıtlı yapılan hard fork çok önemlidir ve projenin geleceği için ciddi bir adımdır bu nedenle gerçekleşmeden önce topluluk içerisinde duyrulur.
Bunun nedeni ise topluluk tarafından, blok boyutu, ödüller ve hard cap gibi ilgili kripto varlıklarının belirli özelliklerini değiştirmenin avantajlarının ve dezavantajlarının belirlenmesidir.
Genel olarak, fork’lar aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir:
- Ana sürümünde bulunan kritik bir güvenlik riskinin düzeltilmesi
- Yeni işlevsellik eklenmesi
- İşlemlerin tersine çevrilmesi
Çatallanma Sonrası Yeni Projeler Nasıl Ortaya Çıkar?
Düğümlerin çoğu bir hard fork’u destekliyorsa, ağ yeni sürüme geçebilir. Bitcoin gibi bir PoW blok zincirinde ise madenciler de güncellemeyi kabul etmeye hazır olduklarını belirtmelidir.
Ancak, bir hard fork bazen topluluğu bölebilir. Düğümlerin bir kısmı güncellemeyi desteklerken diğerleri desteklemez. Blok zinciri daha sonra iki zincire ayrılabilir. Bazıları güncelleme ile aynı proje üzerinden devam ederken, diğerleri eski kod dalını devam ettirerek farklı bir kripto para ortaya çıkarır.
Buna örnek olarak DAO hack olayı verilebilir. Çoğunluk, bir hard fork aracılığıyla telafi etme önerisini destekledi, ancak topluluğun bir kısmı aynı fikirde değildi. Sonuç olarak, Ethereum Classic ortaya çıktı.
Daha sonra 1 ETH’ye sahip olan her kullanıcı buna karşılık 0,1 ETC aldı. Bu, kullanıcının ETH hodl ediyor olması durumundaki avantajlardan biridir. Bu yeni varlık, daha sonra fiyatının artacağı umuduyla alınıp satılabilir veya elde tutulabilir.
Bitcoin’de de benzer bir durum meydana geldi. Protokolünü geliştirerek lider kripto para birimini ölçeklendirme konusundaki farklı bakış açıları, bazı geliştiriciler ve madenciler tarafından 2017 yılında Bitcoin Cash projesinin oluşturulmasına yol açtı.
Çatallar, kodları başka bir protokolden kopyalandığından üçüncü taraf projeleri olarak da adlandırılır. Uniswap borsasının kaynak kodunda sadece küçük değişiklik yapıldı ve sonuç olarak SushiSwap ortaya çıktı.
Soft Fork Nedir?
Blockchain ağının daha verimli çalışmasına odaklanan ve geriye dönük uyumlu olan teknik iyileştirmelere Soft Fork (Yumuşak Çatallanma) denir.
Soft fork, eski sürümlerle daha uyumlu bir yazılım protokolünün güncellemesidir. Bu, yeni yazılıma güncelleme yapmayan kullanıcıların ağdaki işlemlerin onaylanmasına ve doğrulanmasına hala katılabilecekleri anlamına gelir.
Gerek cüzdan sahipleri gerekse madenciler bu güncellemeyi yapmak istemezlerse, eski yazılımlarını kullanmaya devam edebilirler. Olası fikir değişikliğinde yazılımlarını güncelleyerek, yeni eklenen tüm özelliklerden faydalanabilirler.
Soft fork, fikir birliğini korumak amacıyla ağdaki düğümlerin güncellenmesini gerektirmez. Bunun nedeni, blok zincirindeki tüm blokların yenilerinin yanı sıra eski fikir birliği kurallarına uymasıdır.
Soft Fork Örnekleri
Soft fork’a bir örnek olarak, ağ blok boyutunu 1MB’den 500KB’ye değiştiren yeni bir kuralın uygulanması verilebilir. Güncellenmemiş düğümler, gelen işlemleri geçerli olarak görmeye devam edecek. Bunun nedeni, bu düğümlerin yenilerinin yanı sıra eski konsensüs kurallarını takip etmesidir.
Ancak, yükseltilmemiş ve yeni bir blok madenciliği yapmaya çalışan madencilik düğümleri, yeni fikir birliği kurallarına (500KB blok boyutu) uymadıkları için reddedilecek veya başarısız olacaktır.
Bu nedenle, madenciler 500 KB gücünde yeni bir konsensüs kuralı uyguladığı için 1MB bloklu blok zincirlerinin kullanımdan kaldırılması muhtemeldir.
BIP66 ve P2SH en bilinen soft fork örneklerindendir.
Hard Fork ve Soft Fork Arasındaki Fark
Hard fork, varlığın protokolünü değiştirdikleri ve protokolün eski sürümünü geçersiz kıldıkları belirli bir kripto para üzerinde meydana gelen büyük bir değişikliktir. Yazılımın eski sürümlerinde bulunan önemli güvenlik açıklarını düzeltmek ve yeni işlevler eklemek için genellikle hard fork tercih edilir.
Öte yandan, blok zincirinin uyması gereken kuralları değiştirmeden yeni özellikler eklemek için ise soft fork kullanılabilir. Bu tür güncellemeler genellikle programlama düzeyinde yeni özellikleri uygulamak için kullanılır.
Kısacası, bu iki fork çok farklı iki amaca hizmet eder. Soft fork, bir ağda küçük değişiklikler uygulamak için kullanılır. Ağdaki büyük bir değişiklik için de bir hard fork gereklidir ve genellikle işlem sonrasında yeni bir kripto paranın ortaya çıkmasıyla sonuçlanır.
Dünyanın En Büyük Kripto Borsası
